8% czy 23%- jaki VAT na usługi projektowe?
Na Facebookowej grupie Architekt PRO co jakiś czas wracamy do dyskusji o podatku VAT za prace projektowe. Kwestie podatków jak i całej księgowości to dla mnie czarna magia. I kiedy zaczynam ze swoją mamą (która z zawodu jest główną księgową i wspiera mnie w ogarnianiu „papierków”) rozmawiać o ZUSach, srusach i całej tej około projektowej biurokracji, to mam autentyczne wrażenie jak wyłącza mi się mózg, a moja rodzicielka zamienia się w gadającą po chińsku głowę. Nie ma na świecie takiej ilości alkoholu, aby pojęła zawiłości naszego systemu podatkowego, a na myśl o wypełnianiu rożnego rodzaju deklaracji dostaje łupieżu. Ostatnio musiałam zanieść do szanownego urzędu skarbowego „czynny żal”, czyli taki samodonos, co wydawało mi się nawet dość zabawne. Nigdy na nikogo nie donosiłam, a tym bardziej na siebie- przedziwne uczucie.
Mając świadomość, że jestem prawdopodobnie ostatnią osobą na świecie, która powinna mądrzyć się na temat stawki VAT, zwolnień od niego i innych pobocznych tematach, a otrzymując jednocześnie sygnały od architektów z grupy Architekt PRO , że taka tematyka jest im potrzebna, postanowiłam poprosić o pomoc kogoś kompetentnego. Zrządzeniem losu zostałam skontaktowana z Łukaszem Jamrozem oraz Pawłem Niemirą, którzy są ekspertami podatkowymi w TaxLab sp. z o.o. ,i zgodzili się odpowiedzieć na najczęstsze wątpliwości architektów prowadzących własne pracownie i borykających się z problemem stawki VAT. No i sami przyznacie, że słowo „ekspert podatkowy” brzmi na tyle dumnie, że nie pozostaje mi nic inne, jak oddać głos obu Panom.
Podatkowi od towarów i usług (VAT) podlegają, co do zasady wszystkie dostawy towarów oraz świadczenie usług w obrocie profesjonalnym. Nie inaczej jest w przypadku usług architektonicznych. W niniejszym wpisie omówimy najważniejsze zagadnienia związane z podatkiem VAT, z perspektywy architekta.
Zalety i wady bycia podatnikiem
Podstawową zasadą systemu VAT jest ponoszenie ekonomicznego ciężaru podatku przez tzw. finalnego odbiorcę – konsumenta, który nie ma prawa do odliczenia podatku. Z tej zasady wynikają zalety i wady bycia podatnikiem:
• Podstawową zaletą jest możliwość odliczania kwoty podatku (tzw. podatku naliczonego) od tych zakupów, które są wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej (takich jak wynajem biura, zakup sprzętu czy oprogramowania komputerowego). Najczęściej jest to 23% liczone od cenny netto. Jednakże należy pamiętać, że w przypadku określonych wydatków prawo do odliczenia podatku może być ograniczone (przykładowo nabywając samochód osobowy bądź paliwo tylko 50% kwoty podatku naliczonego, w przypadku usług gastronomicznych brak prawa do odliczenia).
• Wadą jest natomiast fakt, iż w przypadku kontrahentów nie będących podatnikami VAT, kwota podatku stanowi dodatkowy ekonomiczny ciężar zwiększając cenę usługi. Innymi słowy w przypadku osoby nie prowadzącej działalności gospodarczej, kwota podatku obciąża jej kieszeń.
Inną wadą systemu VAT są też liczne obowiązki administracyjne związane z VAT – m.in. obowiązek składania deklaracji oraz jednolitego pliku kontrolnego zwanego JPK. Warto także nadmienić, że od 1 lipca br. obowiązuje tzw. system podzielonej płatności (ang. Split payment), w ramach którego część płatności od kontrahenta (kwotę podatku VAT) można otrzymać na wydzielony automatycznie przez bank rachunek, z którego korzystanie jest bardzo ograniczone (w praktyce sprowadza się do płacenia kwot VATu kontrahentom oraz zapłacie VATu do urzędu skarbowego). Takie ograniczenia mogą negatywnie wpłynąć na płynność przedsiębiorcy – środki zablokowane nawet na 60 dni.
Możliwość zwolnienia z VAT
Wady systemu VAT, które w szczególności mogą być dotkliwe dla małych przedsiębiorców zostały dostrzeżone przez ustawodawcę. Dlatego też w ustawie o VAT przewidziano możliwość zwolnienia z VAT podmiotów, których wartość sprzedaży nie przekracza kwoty 200 000 PLN rocznie.
Jednym z warunków dla zastosowania zwolnienia jest brak świadczenia przez podmiot usług doradczych. Choć usługi doradcze nie są zdefiniowane w ustawie o VAT, zdaniem organów podatkowych należy rozumieć je szeroko. Oznacza to, że w pewnych przypadkach działalność biura architektonicznego może zostać uznana za działalność doradczą. Wystarczy, że charakter wykonywanych czynności będzie wskazywał, że mamy do czynienia z doradztwem rozumianym zgodnie ze słownikową definicją słowa ”doradzać”, tj. jako „udzielanie porad, wskazywanie sposobu postępowania w jakiejś sprawie”. W przypadku świadczenia takich usług podatnik nie może skorzystać z opisanego powyżej zwolnienia.
W przypadku gdy przychody przekraczają 200 000 PLN rocznie brak jest możliwości uniknięcia obowiązku rejestracji i rozliczania VAT.
Możliwość zastosowania obniżonej stawki
Podstawową stawką VAT jest obecnie 23%. Dla wybranych towarów i usług możliwe jest stosowanie obniżonej stawki. W pewnych przypadkach, architekt ma możliwość zastosowania stawki 8% dla przynajmniej części swojego wynagrodzenia.
Zgodnie z przepisami o VAT usługi twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów prawa autorskiego wynagradzane w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania są opodatkowane obniżoną stawką 8%. Nie ulega przy tym wątpliwości, że do usług projektowych, którym towarzyszy przeniesienie praw autorskich stawka obniżona powinna znaleźć zastosowanie.
Brak jest jednak jednoznacznych wytycznych czy obniżona stawka ma zastosowanie do całości czy jednie do części honorarium. Praktyka organów podatkowych nie jest w tej kwestii jednoznaczna, i nie można wykluczyć prób kwestionowania prawa do opodatkowania obniżoną stawką całej usługi. W ostatnim okresie, organy coraz częściej jednak zajmują stanowisko korzystne dla podatników – przykładem może być interpretacja indywidualna prawa podatkowego Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 15 lutego 2018 r., nr: 0111-KDIB3-3.4012.142.2017.2.PK.
W celu bezpiecznego stosowania stawki 8% istotne jest uwzględnienie odpowiednich zapisów umownych. Należy przy tym pamiętać, że aby określony projekt mógł być przedmiotem prawa autorskiego musi spełniać m. in. następujące kryteria:
• mieć źródło w pracy człowieka,
• stanowić przejaw działalności twórczej,
• posiadać indywidualny charakter.
Powyższych kryteriów nie spełnią projekty, które nie mają indywidualnego charakteru, są typowe. Wątpliwości budzi także możliwość stosowania obniżonej stawki VAT przez podmioty nie będące osobami fizycznymi (np. spółki).
Podsumowanie
Bycie podatnikiem podatku VAT ma wady i zalety. W praktyce wady podatku VAT są szczególnie widoczne w przypadku świadczenia usług na rzecz osób nie prowadzących działalności gospodarczej, gdy osoby takie ponoszą ekonomiczny ciężar podatku (poprzez brak prawa odliczenia). Aby ograniczyć negatywny wpływ podatku VAT na cenę usługi, warto rozważyć możliwość zastosowania obniżonej stawki VAT 8%, co pozwoli na skorzystanie z możliwości odliczenia kwot podatku VAT przy zakupach w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Autorzy:
Łukasz Jamróz oraz Paweł Niemira są ekspertami podatkowymi w TaxLab sp. z o.o.; www.taxlabadvisory.pl